İcra Hukukunda Davalar
GÖREV VE YETKİ KURALLARI
İcra davalarını incelemeden önce İcra Hukukundaki görev ve yetki kurallarına değinmekte fayda olacaktır.
İlamsız icra takibi, icra dairesine verilecek takip talebiyle başlar. Görevli merci, icra dairesidir. Alacağın miktarı ne olursa olsun ilamsız icra takiplerinde icra dairesi görevlidir.
Yetki kavramından icra takibinin hangi yerdeki icra dairesinde açılacağı anlaşılmaktadır. İcra Hukukunda genel yetki kurallarında Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 5-19’daki yetki kuralları, ilamsız icra takiplerinde kıyasen uygulanmaktadır (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas No: 2017/19-902 Karar No: 2018/973).
HMK madde 447/II gereğince “Mevzuatta yürürlükten kaldırılan 18/06/1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa yapılan yollamalar, Hukuk Muhakemeleri Kanununun bu hükümlerinin karşılığı olan maddelerine yapılmış sayılır.” Bu nedenle Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki genel yetki ve özel yetki kuralları, genel haciz yoluyla takip için de geçerlidir. Farklı olarak; Sözleşmeden kaynaklanan alacaklar için sözleşmenin yapıldığı icra dairesi de yetkilidir (m. 50/I).
İlamsız icra takiplerinde genel yetki kurallarına göre yetkili icra dairesi, borçlunun yerleşim yerindeki icra dairesidir. Dolayısıyla kesin hüküm bulunmayan hallerde ilamsız takipte borçlunun takip tarihindeki ikametgahının bulunduğu yer icra dairesi yetkilidir.
Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayanlar hakkında genel yetkili icra dairesi, davalının Türkiye’deki mutat meskeninin bulunduğu yer mahkemesidir. Ancak, diğer özel yetki hâlleri saklı kalmak üzere, malvarlığı haklarına ilişkin dava, uyuşmazlık konusu malvarlığı unsurunun bulunduğu yerde de açılabilir.
Sözleşmeden doğan para borçlarına ilişkin icra takiplerinde, sözleşmenin ifa edileceği yer icra dairesinde de takip başlatılabilir. İfa yeri tarafların açık veya kapalı iradelerine göre belirlenir. Sözleşmede ifa yeri belirtilmemiş ise kanuni ifa yerine başvurulur. İcra takibi sözleşmeden kaynaklı bir para borcu ise ve sözleşmede aksine bir madde yok ise para borcu alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde ödenir. Bu durumlarda icra takibinin başlatılacağı yetkili icra dairesi alacaklının yerleşim yeridir. Diğer tüm sözleşmeden kaynaklanan icra takiplerinde, sözleşmenin yapıldığı yer icra dairesi yetkilidir.
Haksız fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.
Bunlar kesin yetki kuralı olmadığından taraflar icra dairesinin yetkisi hakkında yetki sözleşmesi yapabilir. Yetki sözleşmesi HMK madde 17’de düzenlenmiştir ve kıyasen uygulanır. Tacirler veya kamu tüzel kişileri, aralarında doğmuş veya doğabilecek bir uyuşmazlık hakkında, bir veya birden fazla icra dairesini sözleşmeyle yetkili kılabilirler. Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça icra takibi sadece sözleşmeyle belirlenen bu icra dairelerinde açılır.
İlamlı icra takibinde ise yetki kuralları ilamsız icra takibinden farklıdır. İlamlı icra takibinde alacaklı, Türkiye’nin herhangi bir yer icra dairesine başvurabilir. Borçlu ilamlı icrada yetki itirazında bulunamaz.